Ring Caspara: Turecka lekcja

Rozmowa z Piotrem Przedwojskim i Błażejem Bogdziewiczem, zarządzającymi Caspar TFI o sytuacji w Turcji: jej symptomach, przebiegu i potencjalnym rozszerzeniu na inne rynki. Zarządzający podejmują również temat ostatnich decyzji politycznych w Polsce, w szczególności rozmawiają o projekcie ostatniej ustawy Ministerstwa Sprawiedliwości.

– Na początek chcę Wam pogratulować decyzji o likwidacji subfunduszu Caspar Akcji Tureckich. Gratuluję, bo jako jedni z nielicznych przewidzieliście załamanie gospodarcze w Turcji.

Błażej Bogdziewicz: – To trochę krępujące, bo podczas tych rozmów nie prawimy sobie duserów.

– Ale tym razem dusery są w pełni zasłużone. Dzięki tej Waszej decyzji klienci uniknęli poważnych strat.

Błażej Bogdziewicz: – Cóż, mieliśmy dobrą ekspertyzę tureckiego rynku. Byliśmy tam obecni przez wiele lat, bo przez wiele lat Turcja rozwijała się bardzo dobrze i Caspar Akcji Tureckich przez wiele lat wypracowywał bardzo dobre stopy zwrotu. Problemy Turcji zaczęły się na początku tego dziesięciolecia. Punktem zwrotnym było ujawnienie w 2013 roku nagrań korupcyjnych rozmów tureckich polityków. Wcześniej partia rządząca prowadziła politykę proeuropejską, a pod jej rządami turecki system polityczny ewoluował w kierunku pełnej demokracji. Wyrazem tego było choćby nadanie większych praw mniejszości kurdyjskiej. Tureccy politycy zajmujący się wówczas polityką gospodarczą mieli bardzo dobrą opinię na rynkach finansowych, uchodzili za profesjonalnych i kompetentnych. I nagle to zaczęło się psuć. Prezydent Erdogan odsunął starą gwardię, której Turcja zawdzięczała sukcesy gospodarcze.

Przeczytaj także związany z tematem artykuł: : Klienci Caspara w Turcji nie tracą.

– Dlaczego podjął tak idiotyczną decyzję?

Błażej Bogdziewicz: – Można tylko spekulować, ale sądzę, że obawiał się o ich lojalność, a lojalność ma dla Erdogana największe znaczenie. Te działania spowodowały, że opinia na jego temat zaczęła się na Zachodzie psuć. Musiał szukać nowych sojuszników i zaczął dryfować w kierunku Rosji oraz państw Bliskiego Wschodu. Ale dla sytuacji gospodarczej Turcji największe znaczenie miało to, że po zmianach kadrowych dramatycznie spadły kompetencje ekipy rządzącej, co szczególnie było widać w jakości stanowionego w Turcji prawa. Zresztą większość zmian tego prawa miała służyć umocnieniu władzy Erdogana.

– Jedną z najważniejszych przyczyn problemów Turcji jest wysokie zadłużenie.

Błażej Bogdziewicz: – Turcja od lat miała duży apetyt na kapitał zagraniczny. Tamtejsze społeczeństwo jest młode, mają wysoki wzrost demograficzny, a rosnąca konsumpcja wymagała finansowania z zewnątrz. W sytuacji, gdy Turcja była dobrze postrzegana na rynkach finansowych, gdy perspektywy rozwoju gospodarczego były dobrze oceniane, kapitał do Turcji płynął szerokim strumieniem, a zadłużenie było bilansowane dobrymi inwestycjami i wzrostem wartości dobrze zarządzanych tamtejszych firm. Jednak w momencie, gdy wizja Turcji integrującej się z Zachodem i zbliżającej się do Unii Europejskiej zaczęła się chwiać, wszystko się zmieniło. Turcy zaczęli tracić zaufanie do systemu bankowego. Na razie to zjawisko jest ograniczone, bo gdyby rozpoczął się – co nie jest jeszcze wykluczone – prawdziwy run na banki, to ten system po prostu by padł. W ostatnich latach te ryzyka zaczęły narastać i naszym zdaniem kraj zbliżał się do cienkiej czerwonej linii. Zmieniła się polityka zagraniczna Turcji, ich relacje z Niemcami, Francją, Stanami Zjednoczonymi, czyli głównymi partnerami gospodarczymi Stambułu, zaczęły się wyraźnie pogarszać. Na dodatek z poważnych źródeł – pisał o tym między innymi Bloomberg – dochodziły sygnały o jakimś tajemniczym inwestorze z Londynu, który trzęsie całym tureckim rynkiem akcyjnym, że ten rynek jest po prostu manipulowany. Wszystko to spowodowało, że podjęliśmy decyzję o zamknięciu subfunduszu Caspar Akcji Tureckich, a klientom zaproponowaliśmy przejście do Caspara Akcji Europejskich oraz Caspara Globalnego.

Piotr Przedwojski: – Turcja jest ciekawym przypadkiem. W ciągu ostatnich kilkunastu lat Erdogan wygrał kilkanaście wyborów. Demokratycznych wyborów, co jest warte podkreślenia. Co takiego się stało, że ten człowiek, który miał tyle sukcesów, zaczął dryfować w niebezpiecznym kierunku? Przecież Erdogan miał doskonały początek, po dojściu do władzy w 2003 roku wprowadził wiele prorynkowych reform, które dały wysoki wzrost gospodarczy. Dzięki temu Erdogan i jego partia zaczęli wygrywać kolejne wybory. I, jak się wydaje, on uznał, że wzrost PKB zapewni mu zwycięstwa w kolejnych demokratycznych wyborach. Tyle, że w związku z tym musiał zapewniać ten wzrost za wszelką cenę. I utrzymywał go, ale jakość tego wzrostu spadała. Na dodatek pojawiła się inflacja, która dzisiaj wynosi 16%. Przykład Erdogana dowodzi, że przez jakiś czas można ignorować sygnały płynące z rynku, że można ten rynek nawet oszukiwać, ale w końcu dochodzi się do granicy. I to wydaje mi się lekcją, którą politycy na całym świecie powinni odrobić.

Błażej Bogdziewicz: – Turcja pod rządami Erdogana odniosła sukces dzięki reformom, ale również dzięki dobrej współpracy z Międzynarodowym Funduszem Walutowym. Przez wiele lat MFW sprawował tam pewną kontrolę nad działaniami rządu. Ta organizacja nie ma zbyt wielu sukcesów w ratowaniu państw, ale w Turcji rola Funduszu była postrzegana pozytywnie. Później jednak tureccy politycy przestali się go słuchać.

Piotr Przedwojski:  – Nie do końca się z tą opinią zgadzam. Międzynarodowy Fundusz Walutowy robił w Turcji to, na co tureccy politycy mu pozwalali. Wszystko odbyło się w paradygmacie polegającym na tym, że Erdogan musiał dostarczać obywatelom wzrost gospodarczy za wszelką cenę. A jeśli za wszelką cenę, to musiał wyłączyć ludzi kompetentnych i zastąpić ich posłusznymi. Taki jest mechanizm władzy.

– Zbyt długie sprawowanie władzy degeneruje.

Błażej Bogdziewicz: – Stare powiedzenie mówi, że politycy są jak pieluchy, od czasu do czasu trzeba ich zmieniać.

Piotr Przedwojski: – Przez wiele lat bezpiecznikiem w tureckim systemie była armia. Teraz już nie jest.

Błażej Bogdziewicz: – Armia jest w pełni kontrolowana przez Erdogana. Podobnie jak media, krytyczni wobec władzy dziennikarze siedzą w więzieniach.

– Co dalej?

Piotr Przedwojski: – Trudno powiedzieć. Mamy do czynienia z lekcją pokazującą, jak bardzo może zawieść system demokratyczny. Druga lekcja polega na tym, że rynki zawsze, czasem prędzej, czasem po latach, wystawiają rachunek. Prędzej czy później, pokojowo lub nie, w Turcji nastąpi zmiana władzy. Ale tak czy inaczej, za ten nieudany eksperyment zapłacą Turcy i w jakiejś części również świat. Na szczęście, ze względu na wielkość tamtejszej gospodarki, rachunek dla świata nie będzie wygórowany.

Błażej Bogdziewicz: – W mojej ocenie Turcja ma bardzo niewielkie szanse na samodzielne wyjście z kryzysu. Ktoś musi jej pożyczyć pieniądze. Nie drobniaki, ale duże pieniądze.

– Katar obiecał 15 mld dolarów.

Błażej Bogdziewicz: – Mało. Sądzę, że dzisiaj Turcja potrzebuje przynajmniej 100, a być może nawet 200 mld dolarów.

Piotr Przedwojski: – Tylko po co?

Błażej Bogdziewicz: – Po to, aby kraj odzyskał wiarygodność na rynkach i zaczął wprowadzać reformy. Jedyną instytucją, która ma doświadczenie w takich sprawach jest Międzynarodowy Fundusz Walutowy. Turcy muszą się na taką współpracę zgodzić, ale na razie z powodów politycznych nie chcą. Ale jeśli tego nie zrobią, może się zrealizować najczarniejszy ze scenariuszy, co oznacza zawieszenie spłat obligacji i bankructwa banków. Według mnie Stambuł znajduje się obecnie na rozwidleniu dwóch dróg – jedna prowadzi do MFW, a druga do Wenezueli, czyli w kierunku skrajnej zapaści ekonomicznej.

Piotr Przedwojski: – To prawdopodobny scenariusz, tyle że trudny do realizacji, bo podjęcie współpracy z MFW i wprowadzanie reform oznaczałoby zaprzeczenie wszystkiemu, co przez ostatnie lata Erdogan ludziom wmawiał. Doświadczenie uczy, że politycy nie umieją się przyznawać do błędów.